چگونه دانش آموزان را به نماز خواندن تشویق نماییم.

مهرداد مشهدی : در این پژوهش با موضوع نماز وجوانان به اهمیت نماز توجه می‌کنیم و به بررسی آثار و فواید نماز می‌پردازیم و امیدواریم با این پژوهش به قرآن و نماز خدمتی کرده باشیم باعث افتخار است که اعلام کنم فرزندان منطقه ما از لحاظ معنوی اسوه و الگوهستند امامتاسفانه در برخی آموزشگاه ها شرکت کمرنگ دانش آموزان در نماز جماعت بود که ما را وا داشت که این پژوهش را انجام دهیم امیدواریم که دانش آموزان را بتوانیم به شرکت در نماز جماعت تشویق و ترغیب نماییم. .

نیاز روحی جوانان به نماز و دعا :

سنین جوانی از نظر روانشناسی سنین عرفانی معرفی شده زیرا جوانان در این سنین به دلایل تحولات خاص روحی و روانی به مسائل روحانی به شدت متمایل می شوند نیاز جوانان به عرفان و معارف قرآنی است که نه تنها با حالات عرفانی و نماز مطابق است بلکه اگر به وسیله نماز و دعا و برنامه های تربیتی ارضاء نشود جوانان به جادوگری . صوفی گری و امثال آن روی خواهند آورد

بر خود لازم می بینم که در اینجا نگاهی کنیم اجمالی برآثار و فواید نماز

نماز سدی در برابر گناهان آینده است نماز شیطان را دور می‌کند و باعث شفاعت اهل بیت (ع) در قیامت می‌شود و مهمترین وسیله برای ارتباط با خدا و نزدیکی به او و ضامن سعادت ابدی انسان است و نماز روح نظم‌وانضباط را در انسان تقویت می‌کند. علل کم توجهی جوانان به نمازرا اینگونه می توان برشمرد : محیط خانواده و بی توجهی والدین ،عدم آگاهی و بینش کافی از فریضه نماز، سستی و تنبلی وضعف اعتقادی

اما راه حل پیشنهادی را در قالب چند اصل خدمت خوانندگان محترم  اریه می کنم:

ـ اصل شماره یک  اختیاری بودن مسائل دینی :

خانم زهرا مصطفوی، فرزند امام خمینی (ره) نقل می‌کند: «همسرم به جهت عادت خانوادگی، دخترم را از خواب صبحگاهی بیدار می‌کرد و به نماز وا می‌داشت. امام (ره) وقتی از این ماجرا خبردار شدند، برایش پیغام فرستادند: چهره شیرین اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن. این کلام آنچنان مؤثر افتاد و اثر عمیقی بر روح و جان دخترم به جای گذاشت که بعد از آن خودش سفارش کرد که برای نماز صبح بموقع بیدارش کنم.

والدین اگر می‌خواهند فرزندان‌شان نماز خوان و معتقد بار آیند، موارد ذیل را در نظر بگیرند:

اولاً، خودشان معتقد به دستورها و تعالیم دینی باشند، و به دور از ریا و با خلوص نماز را به پا دارند.

ثانیاً: در دوران کودکی، فرزندانشان را با نماز و مجالس و محافل مذهبی مأنوس کنند. از این رو، لازم است خاطرات خوشی را در ذهن آنان ایجاد نمایند و بشدت از سختگیری، اجبار و اکراه خودداری کنند. پدری که برای بیدار کردن دختر تازه بالغ خود برای ادای نماز صبح، دستی به گیسوان او می‌کشد و با نوازش و محبت او را از خواب شیرین صبحگاهی بیدار می‌کند، انجام دادن این تکلیف دینی را با شیرینی محبت پدرانه خویش می‌آمیزد و عبادت را در کام فرزندش شیرین می‌سازد.

ثالثاً: والدین نسبت به مسئله نماز و مسائل اعتقادی همچون دیگر مسائل، حساسیت نشان دهند. اگر والدین و مربیان به سفارش‌ها و سیره‌ی معصومان ـ علیهم السلام ـ و بزرگان دین عمل کنند، قطعاً فرزندانی معتقد و نماز خوان خواهند داشت.

اصل شماره دوم تدریجی بودن آموزش مسائل دینی

در تعالیم اسلامی، توصیه‌های فراوانی در زمینه آموزش تدریجی مسائل دینی آمده است. امام جعفر صادق ـ علیه السلام ـ فرمودند: وقتی کودک به سن سه سالگی رسید، از او بخواهید که هفت بار عبارت «لا اله الا الله» را بگوید. سپس، او را به حال خود وا گذارید تا به سن سه سال و هفت ماه و ۲۰ روز برسد. در این هنگام، به او آموزش دهید که هفت بار بگوید: «محمد رسول الله». سپس، تا چهار سالگی او را آزاد بگذارید. در آن هنگام، از وی بخواهید که هفت مرتبه عبارت: صلی الله علیه و آله» را تکرار نماید. سپس تا پنج سالگی او را آزاد بگذارید. در این وقت، اگر کودک دست راست و چپ خود را تشخیص داد، او را در برابر قبله قرار دهید و سجده را به او بیاموزید، در سن شش سالگی، رکوع، سجده و دیگر اجزای نماز را به او آموزش دهید. وقتی هفت سال او تمام شد، به او بگویید که دست و صورت خود را بشوید (در مورد وضو نیز بتدریج وضو گرفتن را بیاموزید). سپس، به او بگویید که نماز بخواند. آنگاه کودک را به حال خود وا گذارید تا نه سال او تمام شود… در این هنگام، وضو گرفتن صحیح را به او بیاموزید و او را به نماز خواندن وادارید.

کودک نباید یکباره بار سنگینی از وظایف بار دینی را بر دوش خود احساس کند، و خود را به انجام دادن آن موظف بداند. تکالیف سنگین، زود هنگام و خارج از طاقت و توان کودک، ممکن است صدمه‌ای جبران ناپذیر بر اعتقادات دینی و مذهبی کودکان وارد آورد.

تعالیم اسلام به صورت تدریجی به مردم عرضه شده، و قرآن هم تدریجاً بر مردم خوانده شده است. متأسفانه، بعضی از والدین و مربیان قصد دارند در فرصتی کوتاه و خیلی سریع، فراگیران خود را به سر منزل مقصودی که در ذهن خود دارند برسانند; بدون اینکه فرصت دست یابی خود بخودی آن را فراهم کنند.

۶ـ اصل آسان گیری در آموزش مسائل دینی

رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ در مناسبت‌های مختلف، تأکید کردند: «دین اسلام آسان است و دینداری مشکل نیست. مبادا، افراد نادان بر خود سخت بگیرند. مبادا متولیان امور دینی، کاری انجام دهند که مردم تصور کنند دینداری مشکل است و با سخت گیری‌های بیجا، مردم را از دین فراری دهند».

«روزی پس از نماز، مردم اطراف پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ را گرفتند و از ایشان مسئله‌ای پرسیدند. چندین بار سؤال کردند: آیا فلان کار اشکال دارد؟

آن حضرت فرمودند: اشکال ندارد. ای مردم! دین خدا در آسانی است. پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ این سخن را سه بار تکرار کردند.

پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمودند: «خداوند اسلام را تشریع کرد، آن را آسان و گشاده قرار داد، و سخت و تنگ نگرفت».

وقتی رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ افرادی را برای تبلیغ و ارشاد مردم و آشنا کردن آنان با مبانی اسلام اعزام می‌کردند، یکی از مهمترین رهنمودهایشان این بود: «مژده بدهید، نترسانید، آسان بگیرید و سخت نگیرید.

در برنامه‌های جمعی و عبادات اجتماعی اسلام، روی موضوع خودداری از تندروی و سخت‌گیری و خسته نکردن افراد، عنایت خاصی شده است. اولیای گرامی اسلام، توصیه‌های فراوانی کرده‌اند که مبادا از رعایت حال و حفظ نشاط افراد غفلت شود، و از عبادات و مراسم اسلامی به جای جاذبه، علاقه و سازندگی تنفر، دافعه و فرار اشخاص حاصل آید.

به همین دلیل در احادیث متعددی، توصیه فراوان شده است که نمازهای جمعه و جماعات، نباید به گونه‌ای باشد که به خاطر طولانی شدن آنها حقوق ضعیفان، سالمندان و کودکان از بین برود.

در این باب، از سوی اولیای عظیم الشأن اسلام توصیه‌های فراوانی رسیده است که برای الگو قرار دادن عمل آن بزرگواران، مواردی را بررسی می‌کنیم.

آسان‌گیری در مسائل دینی کودکان، از اهمیت مضاعف و بسزایی برخوردار است. در دوران خردسالی، در نماز به گونه‌ای عمل کنیم که کودک احساس جبر و خستگی نداشته باشد. نماز نباید برای او امری سنگین و کسل کننده شود. به مصلحت او است که نمازها، با ذکرها، رکوع و سجود خسته کننده و طولانی نباشد. حتی سفارش شده است که به خاطر چند کودکی که با شما به نماز ایستاده اند، آن را سریعتر بخوانید، و از برخی کارهای مستحبی صرف نظر کنید. هوشیار باشید که او کودک است و حال و روحیه‌ی شما را ندارد; بویژه که از بسیاری حالات و رفتار شما سر در نمی‌آورد و معنای عبارات شما را نمی‌فهمند.

میرزای نوری در مستدرک الوسائل می‌نویسد: «امام سجاد ـ علیه السلام ـ کودکانی را که نزد او بودند، وا می‌داشتند که نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشا را با هم بخوانند. به آن حضرت اعتراض شد. فرمود: این عمل برای آنان سبکتر و بهتر است و سبب می‌شود که به خواندن نماز پیشی بجویند و برای خوابیدن و یا سر گرمی به کار دیگر، نماز را ضایع نسازند. و امام ـ علیه السلام ـ، کودکان را به چیز دیگری غیر از نماز واجب دستورشان نمی‌دادند و می‌فرمود: اگر قدرت و طاقت بر خواندن نمازهای واجب داشتند، آنان را محروم نسازید».

ـ اصل هماهنگی خانه، مدرسه و جامعه (مسجد، رسانه‌ها و…) در آموزش مسائل دینی.

یکی از عوامل مؤثر در تکوین شخصیت علمی، معنوی و جسمی کودک و نوجوان، ایجاد هماهنگی و همکاری مثبت و سازنده بین خانه، مدرسه و جامعه (مسجد، رسانه‌ها و. ..) است. این که در مدرسه مکررا بر موضوع نماز تاکید شود و خدای نکرده در خانه با جملاتی فرزندانمان را مایوس کنیم نسبت به گرایش به معنویات این اصلا پسندیده نیست مصداق این موضوع این است که هرگاه در خانواده صحبت از نماز و معنویات می شود بلافاصله با این جمله همراهی می شود که آیا می دانستید که فلان شخص که به ظاهر مومن است چه عمل خلافی کرده و هزار بدگمانی وغیبت دیگر که باعث دلسردی کودک و نوجوان به معنویات میشود

زیبایی سجده در این است که در گوش زمین نجوا می کنی و در آسمان صدایت را می شنوند

منبع: کتاب دلیل آفتاب موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی / محمدعلی سادات، راهنمای آموزش تعلیمات دینی در مدارس