پورمهدی ــ فضائل و ویژگی های شخصیتی حضرت خدیجه(س)

بسم الله الرحمن الرحیم
قال رسول الله(ص)؛ خیر نساء العالمین مریم بنت عمران ٬ و آسیه بنت مزاحم ٬ و خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد (ص)؛ روایت کرده اند که رسول خدا()ص) فرمود:« بهترین زنان عالم مریم بنتِ عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خُوَیلِد و فاطمه بنت محمد (ص) هستند.»
زندگینامه؛ حضرت خدیجه همسر گرامی رسول اکرم(ص) ٬ ۶۸ سال پیش از هجرت نبوی(ص) در شهر مکه به دنیا آمد. پدر وی خویلد بن اسد و مادرش فاطمه دختر زائده بن اصم می باشد. او در چهل سالگی با حضرت محمد(ص) که ۲۵ سال از عمر شریفش را سپری کرده بود ازدواج نمود. بنا بر قول مشهور ثمره ازدواج خدیجه شش فرزند به نام های قاسم ٬ عبدالله ٬‌رقیه ٬ زینب ٬‌ام کلثوم و فاطمه (س) بود. قبل از اسلام وی به خاطر دارا بودن صفات پسندیده و فضائل اخلاقی و پاکدامنی ٬ « طاهره» لقب گرفت. ثروت خدیجه در میان اهل مکه بی نظیر بود و اهالی مکه با اموال وی به صورت مضاربه ای تجارت می کردند. خدیجه پس از ازدواج با پیامبر همه آن ثروت را در اختیار حضرت رسول نهاد و بدین ترتیب از جنبه اقتصادی ٬‌دین اسلام را تقویت نموده و در گسترش آن نهایت تلاش خود را به جای آورد. مقام او در نزد پیامبر اکرم به حدی بود که در مدت ۲۵ سال زندگی مشترک با این بانوی با عظمت ٬ آن حضرت به خاطر تکریم وی با هیچ زنی ازدواج نکرد و بهترین دوران جوانی خویش را به وی بخشید. نوشته اند:« هزاران شتر در دست خدمه و کارکنان خدیجه بود که در اطراف کشورهایی چون مصر ٬ شام و حبشه در راه تجارت ٬ مشغول رفت و آمد و داد و ستد و نقل و انتقال کالاهای تجاری بودند.» بعد از رحلت حضرت خدیجه ٬ رسول اکرم همیشه به یاد محبت ها و تلاش های او بود. فضائل و کمالات؛
از فضائل و کمالات ایشان می توان به چند مورد اشاره کرد: علامه سید شرف الدین در این مورد می نویسد:« او مدت ۲۵ سال با پیامبر(ص) زندگی کرد بدون آن که زن دیگری در زندگی او شریک شود و اگر در حیات باقی می ماند ٬‌پیامبر باز هم شریک دیگری انتخاب نمی کرد. او در تمام طول زندگی زناشویی شریک درد و رنج پیامبر بود ٬‌زیرا با مال خود به او نیرو می بخشید و با گفتار و کردار از او دفاع می نمود و به او در مقابل عذاب و درد کافران که در راه رسالت و ادای آن نصیبش می کردند تسلی می داد. او به همراه امیر المؤمنین علی (ع) هنگام نزول نخستین وحی آسمانی به پیامبر ٬‌در غار حرا بود.»
فضائل اخلاقی؛
مطالعه تاریخ زندگی حضرت خدیجه (س) نشان می دهد که او هم در دوران جهالت و هم بعد از بعثت خاتم الانبیاء دارای فضائل اخلاقی و کمالات معنوی بوده است . او در جامعه خود به عنوان یک الگوی زن برتر ٬ تأثیر بسزایی در گسترش صفات نیک انسانی داشته است. سخاوت ٬ کرامت ٬ ایثار و فداکاری٬ عفت و پاکدامنی ٬ دوراندیشی و درایت و توجه به مستمندان ٬‌عطوفت و مهربانی و صبر و استقامت ٬ از جمله فضیلت های پسندیده ایست که صفحات تاریخ این زن نمونه را نشان می دهد. به همین جهت پیامبر این بانوی تربیت یافته را از برترین زنان بهشتی شمرده و می فرماید:« افضل نساء اهل الجنه خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد و مریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم امراه فرعون؛ بهترین زنان اهل بهشت عبارتند از ؛ خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد و مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم [ یعنی] زن فرعون» مشرکان با سخنان توهین آمیز و اعمال وقیحانه ای پیامبر اکرم را ناراحت می کردند و از این ناحیه مشکلات فراوانی پیش روی پیامبر اکرم بود ٬ اما همه این گرفتاری ها به وسیله خدیجه(س) جبران می شد. او شخص پیامبر و مشکلات آن حضرت را آگاهانه درک می کرد و بدین جهت در پیشرفت اهداف آن حضرت تلاش می نمود و سخنانش را تصدیق می کرد و او را از تمام غم ها و غصه ها می رهانید.
فضائل علمی؛
گذشته از فضائل اخلاقی ٬ او از کمالات علمی نیز برخوردار بود. تاریخ گواهی می دهد که خدیجه در مورد دانش عصر خود اطلاعات فراوانی داشت و از کتاب های آسمانی آگاه و از نظر عقل و درایت و زیرکی بر تمام زنان حتی بسیاری از مردان معاصر برتری داشت. بنابراین او دارای تمام کمالات و امتیازهایی بود که یک زن می تواند داشته باشد. با توجه به نکات یاد شده ٬ خدیجه به عنوان اولین بانوی مسلمان در ترویج فرهنگ اسلامی و الگوهای یک زن مسلمان و با کمال ٬ نقش والای خود را ایفا کرده است و بانوان بسیاری از تربیت عملی وی درس ها آموخته اند.
پرورش فرزندان صالح؛
یکی دیگر از فضائل خدیجه کبری (س) این بود که علاوه بر این که به نص قرآن ٬ مادر روحانی همه مومنین است٬ به عنوان مادری شایسته و با ایمان در دامن خویش ٬ فرزندان نیک و صالحی برای رسول خدا تربیت نمود. وی شش فرزند برای پیامبر به دنیا آورد و در دامن پر مهر خویش پرورش داد که در میان آن ها حضرت فاطمه (س) از رتبه خاصی برخوردار است. دختری که رهبری اسلام بعد از پیامبر اکرم و حضرت علی(ع) از نسل او پدید آمد و ادامه یافت. این دختر با مادرش آن چنان ارتباط تنگاتنگ داشت که هنگام رحلت حضرت خدیجه ٬ فاطمه(س) که در حدود پنج سال داشت شدیدا بی تابی می کرد و به دور پدر بزرگوارش می چرخید و می گفت:« پدر جان ! مادرم کجاست؟» حضرت جبرئیل نازل شد و فرمود: یا رسول الله! خداوند می فرماید : سلام ما را به فاطمه برسان و به او اطلاع بده که مادرش خدیجه در خانه های بهشتی با آسیه و مریم زندگی می کند. این دختر پاکیزه ٬‌هنگام رحلت مادر وقتی احساس کرد که حضرت خدیجه شدیدا در فراق او و پدر ارجمندش ناراحت است و نگرانِ تنهایی و بی یاوری حضرت محمد(ص) می باشد ٬ به مادرش دلداری داده و گفت:« یا اماه! لاتحزنی و لا ترهبنی فان الله مع ابی؛ مادر جان ! اندوهگین و مضطرب نباش ! زیرا خداوند یار و یاور پدرم می باشد.»
مادری پر افتخار؛
امامان معصوم (ع) نیز همیشه به وجود چنین مادری افتخار می کردند. همچنان که حضرت مجتبی (ع) هنگامی که با معاویه مناظره می کرد ٬ در مورد یکی از علل انحراف معاویه از محور حق و انحطاطِ اخلاقی وی و سعادت و خوشبختی خود به نقش مادر در تربیت افراد اشاره کرده و فرمود: معاویه! چون مادر تو « هند» و مادربزرگت« نثیله» می باشد [ و در دامن چنین زن پست و فرومایه ای پرورش یافته ای] این گونه اعمال زشت از تو سر می زند و سعادت ما خانواده در اثر تربیت در دامن مادرانی پاک و پارسا همچون خدیجه(س) و فاطمه(س) می باشد. امام حسین(ع) در روز عاشورا برای معرفی و آگاه کردن دل های بیدار ٬ به مادرش فاطمه (س) و مادربزرگ شایسته و فداکارش حضرت خدیجه اشاره نموده و فرمود: شما را به خدا قسم می دهم ! آیا می دانید کا مادر من فاطمه زهرا دختر محمد (ص) است؟! گفتند : آری [ … فرمود : ] شما را به خدا قسم می دهم ! آیا می دانید که مادر بزرگ من خدیجه دختر خویلد ٬ نخستین زنی است که اسلام را پذیرفت؟! گفتند : آری.
وصیت به اسماء بنت عمیس؛
در ایام بیماری خدیجه (س) که به مرگ وی انجامید٬ روزی اسماء بنت عمیس به عیادتش آمد ٬ او خدیجه (س) را گریان و ناراحت مشاهده کرد و به او دلداری داده و گفت: تو از بهترین زنان محسوب می شوی٬ تو تمام اموالت را در راه خداوند بخشیدی٬ تو همسر رسول گرامی اسلام هستی و بارها تو را به بهشت بشارت داده است. با این همه چرا گریان و نگران هستی؟ خدیجه (س) فرمود: اسماء! من در فکر این هستم که دختر ٬ هنگام ازدواج نیاز به مادر دارد تا نگرانی ها و اسرارش را به مادر بگوید و خواسته هایش را به عنوان محرمِ اسرار مطرح نماید ٬‌فاطمه کوچک است٬ می ترسم کسی نباشد که متکفل کارهای وی در هنگام عروسی شود و برایش مادری کند. اسماء بنت عمیس گفت: ای بانوی من ! نگران نباش من با تو عهد می کنم که اگر تا آن موقع زنده ماندم به جای تو برای فاطمه مادری کنم و نیازهای روحی و عاطفی وی را برطرف نمایم. بعد از وفات خدیجه(س) هنگامی که شب ازدواج حضرت فاطمه (س) فرا رسید ٬ پیامبر اکرم(ص) فرمود: همه زن ها از اتاق عروس خارج شوند و کسی در آن جا باقی نماند. همه رفتند ٬‌اما پیامبر اکرم متوجه شد که هنوز اسماء بنت عمیس دراتاق باقی مانده است. فرمود: آیا نگفتم همه زنان بیرون روند؟ اسماء گفت: چرا یا رسول الله من شنیدم و قصد مخالفت با فرمایش شما را نداشتم ٬ ولی عهد من با خدیجه مرا بر آن داشت که در این جا بمانم٬ چون با خدیجه پیمان بسته ام که در چنین شبی برای فاطمه مادری کنم. حضرت رسول اکرم با شنیدن این سخن به گریه در آمد و فرمود: تو را به خدا سوگند برای این کار ایستاده ای؟ اسماء عرض کرد: آری. پیامبر دست به دعا برداشته و برای اسماء بنت عمیس دعا کرد.
ادب حضرت خدیجه کبری؛
حضرت خدیجه در آستانه وفات خویش هنگامی که وصیت های خود را بیان می کرد٬ آن ها را در قالب یک گفت و گوی صمیمانه و محبت آمیز مطرح نمود. وی خطاب به پیامبر اکرم عرض کرد: یا رسول الله ! چند وصیت دارم٬ البته که من در حق تو کوتاهی کردم ٬ مرا عفو کن. پیامبر(ص) فرمود: هرگز از تو تقصیری مشاهده نکردم. تو نهایت درجه تلاش خود را به کار گرفتی و در خانه من زحمات و مشکلات زیادی را متحمل شدی و تمام دارایی خود را در راه خدا مصرف کردی. حضرت خدیجه(س) عرض کرد: یا رسول الله! می خواهم خواسته ای را توسط دخترم فاطمه به شما برسانم و شرم دارم آن را مستقیما بازگو نمایم. پیامبر از منزل خدیجه بیرون رفت. آن گاه خدیجه دخترش فاطمه را صدا کرد و به او گفت : عزیزم ! به پدربزرگوارت بگو که مادرم می گوید: من از قبر هراسناکم ٬ دوست دارم مرا در لباسی که هنگام نزول وحی به تن داشتی کفن کرده و در قبر بگذاری. فاطمه(س) به نزد پدر آمده و پیام مادرش را رساند. پیامبر آن لباس را برای خدیجه فرستاد. هنگامی که فاطمه(س) آن را آورد ٬ نشاط زیادی وجود خدیجه را فرا گرفت . آن گاه حضرت خدیجه با دلی آرام چشم از جهان فرو بست. پیامبر اکرم مشغول تجهیز و غسل و حنوط وی شد ٬ هنگامی که خواست خدیجه را کفن کند ٬ حضرت جبرائیل امین نازل شد و گفت : یا رسوال الله ! خداوند سلام می رساند و می فرماید: کفن خدیجه به عهده ماست و آن یک کفن بهشتی خواهد بود. پیامبر اکرم اول با پیراهن خود و از روی آن با کفن بهشتی خدیجه را کفن کرد.
وفاداری نسبت به ساحت مقدس رسول اکرم(ص)؛
پیامبر اسلام در فضایی مبعوث شدند که هیچ یک از اطرافیان نزدیک ایشان هم آماده یاری و پذیرای اسلام را نداشتند در این حال دو شخصیت بزرگ که یکی امیرالمؤمنین (ع) و دیگری حضرت خدیجه کبری (س) بود که کمک شایانی به پیشبرد اسلام کردند و تا پای جان ایستادند. پیامبر اکرم در مورد همسر گرامی خویش می فرماید: خدیجه زنی بود که چون همه از من روی می گردانیدند او به من روی می کرد و چون همه از من می گریختند ٬‌به من محبت و مهربانی می کرد و چون همه دعوت مرا تکذیب می کردند به من ایمان می آورد و مرا تصدیق می کرد. در مشکلات زندگی مرا یاری می داد و با مال خود کمک می کرد و غم از دلم می زدود. وجود ایشان چنان تأثیری در وجود پیامبر داشتند که رسول خدا بعد از وفات آن بانو همیشه به یادشان بودند. عایشه می گوید: بر احدی از زن های پیامبر (ص) آن قدر غیرت نورزیدم که بر خدیجه غیرت ورزیدم. برای این که پیابمر(ص) بسیار از او یاد می فرمود و اگر گوسفندی ذبح می شد ٬ از آن برای دوستان خدیجه می فرستاد. و نیز از عایشه روایت شده است که : رسول خدا (ص) از خانه بیرون نمی رفت ٬ مگر آن که خدیجه را یاد می کرد و بر او به خوبی و نیکی مدح و ثنا می فرمود. روزی از روزها غیرت مرا گرفت ٬ گفتم : او پیرزنی بیش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است. پیامبر(ص) غضبناک شد٬ به طوری که موی جلوی سرش از خشم تکان می خورد ٬‌سپس فرمود : نه ٬ به خدا ٬ بهتر از او را خدا به من عوض نداده٬ ایمان آورد به من ٬ وقتی مردم ٬ کافر گردیدند و تصدیق کرد مرا٬ هنگامی که مردم مرا تکذیب می کردند و در اموال خود با من مواسات کرد ٬ وقتی مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزندانی روزی من کرد و از زنان دیگر محروم فرمود.
« والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»

[ آشنایی با مسائل شرعی مبتلا به ماه مبارک رمضان در پایگاه اینترنتی؛ bayyenat110.blogfa.com ]