احمد وهاب – منشور حقوق متهم

منشور حقوق متهم
وقتی شخصی به عنوان متهم به مرجع قضایی ویا انتظامی اعم از کلانتری، آگاهی و… احضار می گردد لازم است این موارد را بداند:

١ ـ هر کس به ارتکاب جرمی متهم شود، حق دارد بیگناه فرض شود، مگر این که مجرمیت (مقصربودن) او بر اساس قانون محرز شود ( اصل ٣٧ قانون اساسی، بند ٣ ماده ١۴ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی بند ١ ماده ١١ اعلامیه جهانی حقوق بشر) .
٢ ـ هر متهمی حق دارد از مأموری که قصد جلب او را دارد، بخواهد مدارک شناسایی خود و نیز دستور قضایی متضمن دستگیری اش را به او نشان دهد (ضرورت عقلی) .
٣ ـ متهم حق دارد در مقابل پرسش های دادگاه با مرجع تعقیب یا تحقیق ، سکوت اختیار کند. (مواد ١٩٧ قانون آیین دادرسی کیفری )
۴ ـ هر متهمی حق دارد از مأموران بازجو بخواهد دراولین فرصت به خانواده وی اطلاع دهند تا از سرنوشت او مطلع شوند و در صورت لزوم برای آزادی او وثیقه یا کفیل آماده کنند (بند ۵ ماده واحده قانون احترام به ازادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی) .
۵ ـ متهم حق دارد ظرف ١٠ روز به قراربازداشت خود اعتراض کند تا مرجع بالاتر بلافاصله و در وقت فوق العاده به آن رسیدگی نماید. این حق طبق قانون باید به متهم تفهیم شود.
۶ـ چنانچه قرار التزام یا کفالت یا وثیقه برای متهم صادر گردید، او حق دارد با التزام یا معرفی کفیل متمکن و یا تودیع وثیقه حسب مورد بلافاصله آزاد شود .
٧ـ هر متهمی حق دارد بداند که هیچ یک از ضابطین دادگستری بدون مجوز قضایی و بدون رعایت ترتیبات قانونی مجاز نیستند، وارد منزل او شده و آنجا را بازرسی و تفتیش نمایند (اصل ٢٢ قانون اساسی ، ۵٨٠ قانون مجازات اسلامی ، مواد ۱۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری).
٨ ـ لازم است متهم بداند که هیچ یک ازضابطان دادگستری حق بازداشت او را ندارند، مگر در جرایم مشهود و در هرحال باید درنخستین فرصت ( حداکثر ٢۴ ساعت) مراتب را به اطلاع مقام قضایی برسانند (ماده ۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری ) .
٩ ـ متهم حق دارد حداکثر ظرف ٢۴ ساعت از اتهام و دلایل آن مطلع شود . مرجع قضایی مکلف است ظرف مهلت مذکور آن را به وی تفهیم کند (اصل ٣٢ قانون اساسی )
١٠ـ متهم حق دارد پس ازخاتمه تحقیقات مقدماتی، پرونده اتهامی خودرامطالعه وازتمامی محتویات آن مطلع شود.
١١ـ هر متهمی حق دارد ازقاضی دادسرا یا دادگاه بخواهد که به چه اتهامی و به استناد چه دلایلی احضار یا جلب شده است ( ماده ١۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری) .
١٢ ـ هر متهمی حق دارد از پاسخ دادن به پرسش های مراجع کشف جرم و تعقیب که ارتباطی به جرم و تعقیب ندارد و مربوط به امور شخصی و خانوادگی اوست ، خودداری کند ( بند ١١ ماده ماده واحده قانون احترام به ازادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی).
١٣ ـ متهم حق دارد اوراق صورتمجلس تحقیقات خود را بخواند و اگر پاسخ های او با تغییر و تحریف در آن قید شده از امضای آن خودداری کند. همچنین متهم می تواند در صورت تمایل پاسخ پرسش ها را شخصاً بنویسد. ( ماده ١٣١ قانون آیین دادرسی کیفری، بند ١٢ ماده واحده قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی) .

١۴ ـ هر متهمی حق دارد در یک دادگاه بیطرف و بر اساس یک دادسی عادلانه و منصفانه به اتهام او رسیدگی شود (ماده ١٠ اعلامیه جهانی حقوق بشر) .
١۵ ـ هر متهمی حق دارد از دادگاه بخواهد که به طور علنی به اتهام او رسیدگی کند، مگر در مواردی که قانون خلاف آن را تصریح نماید(ماده ۳۵۲ قانون آیین دادرسی کیفری) .
١۶ ـ هر متهمی حق دارد فرصت و تسهیلات کافی برای تهیه و تدارک دفاع و انتخاب وکیل و ارتباط با وکیل منتخب خود داشته باشد (مواد ۳۴۶ و ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری ، بند ١ ماده ١١ اعلامیه جهانی حقوق بشر ، بند ٣ ماده واحده قانو ن احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی) .
١٧ ـ هر متهمی حق دارد از کلیه عوامل دستگاه قضایی متوقع باشد که از روی انسانیت و احترام به حیثیت ذاتی وی با او رفتار شود (بند ١ ماده ١٠ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، بندهای ۴ و ۵ ماده واحده قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، اصل ٣٩ قانون اساسی ).
١٨ ـ هر متهمی که به طور غیرقانونی دستگیر یا بازداشت شده باشد، حق داردجبران خسارت خود را از مراجع ذی ربط بخواهد (بند ۵ ماده ٩ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، ماده ١ قانون مسؤولیت مدنی و اصل ١٧١ قانون اساسی) .
١٩ ـ متهم حق دارددرحدود قانون به حکم محکومیت خود اعتراض وازدادگاه بالاترتقاضای تجدیدنظر نماید (شق ۵ بند (ه) ماده ١۴ میثاق بین المللی، حقو ق مدنی و سیاسی و مواد ۴۲۷ قانون آین دادرسی کیفری ) .
٢٠ ـ متهم حق دارد از دادسرا یا دادگاه بخواهد از شهود شاکی پرسش های او هم مطرح گردد؛ بلکه بتواند بیگناهی خود را ثابت کند.