احمد وهاب – حقوق شهروندی و انتخابات(۲)

همان گونه که در مطالب قبلی عنوان شد یکی از مسایل مهم در امر انتخابات بحث حقوق افراد به خصوص حقوق شهروندی است. از همین رو مطالبی در تعریف و تبیین شهروندی و حق شهروندی بیان گردید در این قسمت به یکی دیگر از مسایل مبتلی به حقوق شهروندی تحت عنوان حریم خصوصی می پردازیم موضوعی که گاه سهواً و گاه از روی عمد مورد تعرض واقع می گردد.
حریم خصوصی یک موضوع فرهنگی و یک مفهوم انسانی و اجتماعی است که زمان و مکان در تعریف آن نقش بسیار زیادی دارد. جوامع مختلف ، تعاریف گوناگونی از این مفهوم دارند و رویکرد آنها به حریم خصوصی افراد با هنجار های اجتماعی و اخلاقی تنظیم می گردد. هر چند طبقه بندی متنوعی از حریم خصوصی ارائه گردیده است ولی به طور کلی، احترام به زندگی خصوصی افراد و رعایت حریم خصوصی زندگی آنها ، متضمن احترام به حریم منزل، مسکن و محل کار افراد و محرمانه نگاه داشتن ارتباطات و مکاتبات آنها است.
در رعایت حریم خصوصی همین بس که خدای سبحان در قرآن کریم نیز به آن تأکید فرموده و در آیات متعددی به رعایت آن ضمن آیات تکلیف نموده است. که از جمله آن می توان به آیات ۲۷ و۲۸ سوره نور اشاره کرد: «ای کسانی که ایمان آورده اید در غیر منزل خودتان بدون اجازه و سلام کردن بر صاحب منزل وارد نشوید.» و همچنین در آیه بعد فرموده اند: « و اگر کسی در منزل نبود وارد نشوید تا اینکه به شما اجازه ورود بدهند و اگر به شما گفته شد برگردید پس برگردید و این برای شما پاکیزه تر است.» این تأکیدات فراوان بر رعایت حریم و لزوم اذن در ورود، اهمیت موضوع را برای همه نمایان می سازد و سزاوار است تا افراد جامعه به خصوص جامعه اسلامی نسبت به رعایت حریم خصوصی افراد سعی و اهتمام ورزند. در اصطلاح حریم خصوصی مربوط به ناشناس بودن یعنی گمنامی و دور ماندن از منظر عموم و عرصه عمومی دارد. این حریم قلمرو شخصی افراد است که در هیچ زمانی شخصی تعدی به آن را مجاز نمی داند. این امر نوعی مالکیت افراد بر حیثیت خود نیز می باشد که مهمترین هدف حریم خصوصی است .این حریم محدوده ای است که شامل فعل و قول افراد که مانند سری افشا نشده و تمایلی برای بازگو کردن آن برای افراد وجود ندارد. که از جمله می توان مصادیق آن را ،ملک خصوصی افراد، محل سکنی(منزل)- محل کار ، اطلاعات و ارتباطات اشخاص ، لوازم شخصی و…برشمرد. یکی از مصادیق مرتبط با موضوع بحث ما حریم خصوصی اطلاعات شخصی است که مختصری به ان پرداخته و مصادیق مرتبط دیگر در مباحث آتی به آن پرداخته خواهد شد.
این حوزه از مباحث مربوط به حریم خصوصی که در برخی نظام های حقوقی تحت عنوان حمایت داده ها مورد تحقیق قرار می گیرد در برگیرنده قوانین حاکم بر پردازش داده ها و اطلاعات مربوط به افراد می باشد. منظور از پردازش ،هر گونه تحصیل نگهداری ، سازماندهی، ذخیره، هک و اصلاح، افشاء، انتقال، انتشار و اقدامات مشابه در خصوص داده ها است. با این تعاریف روشن می شود که بر خلاف تصور رایج اصل مباحث این حوزه بالذات ارتباطی به ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نداشته و پیش تر نیز امکان نقض این حق به صورت بالقوه و حتی بالفعل وجود داشته است، لیکن پیرایش این فناوری ها موجب سهولت و ترویج این قبیل اعمال در مقیاس فوق تصور می گردید. از این رو جامعه امروز بیش از پیش نگران سوء استفاده های احتمالی از اطلاعات خصوصی اشخاص است.