کاسه همسایه و یا به قول خودمون ” کاسه هوم سیه “

احمدرضا ایراندوست – در ابتدای شروع مطلب امروزم از کاربران عزیز و گرامی میخواهم که برای لحظاتی ، نقشه جغرافیایی کشورمان را در مقابل ذهنشان تجسم کرده و فارغ از شکل اصلی آن که به مانند گربه ای در حال نشسته است ، نقشه را به طور فرضی به شکل مربع در ذهنتان تداعی نموده و چهار جهت اصلی را تعیین نمایید.
این مربع فرضی که قرار است برای لحظاتی نقشه ایران عزیزمان باشد دارای چهار ضلع بوده که طبق نوشته ها و متون تاریخی که در دسترس بوده و ماها نیز اندکی با آن آشنا هستیم ، بارها و بارها مورد تاخت و تاز اجانب قرار گرفته و در هر مرحله از این تهاجمات مقداری از آداب و سنن و فرهنگ ما نیز به تاراج رفته است ، شمال کشورمان بارها توسط روسها مورد حمله و تاخت و تاز قرار گرفته ، جنوب کشورمان نیز بارها و بارها توسط پرتغالی ها ، هندی ها و انگلیسی ها مورد تهاجم قرار گرفته ، غرب کشورمان نیز از تهاجم ترکان عثمانی و اعراب بی نصیب نبوده ، آنچنان که شرق نیز آماج حملات دشمنی به مانند افغانها قرار گرفته است ، تنها نقطه ای که از این تهاجمات گاه و بیگاه درامان بوده، مرکز ایران است که میتوان به صورت خط فرضی این مناطق را مشخص نمود، یزد و کرمان و نایین و اصفهان و دلیجان و کاشان و قم و سمنان و گرمسار از جمله مناطقی هستند که کمتر مورد تهاجم قرار گرفته و به همین دلیل است که زبان و گویشی که همشهریان خودمان با آن تکلم میکنند ، در این مناطق با کمی اختلاف رواج دارد ، اگر بخواهیم دقیقتر به ماجرا نگاه بکنیم شاید به جرات بتوانیم ، بگوییم که مردم این مناطق از سایر مناطقی که مورد تهاجم قرار گرفته اخلاق و رفتار بهتری دارند ، به نحوی که آمار رشد طلاق و سرقت و سایر ناهنجاری ها در استان یزد از سایر نقاط ایران کمتر است .
کاسه همسایه یکی از سنتهای پسندیده و خوب مردم ایران است که از نیاکانمان به ما به ارث رسیده و خوشبختانه ، چنان در آداب و رسوم همشهریان خودمان ریشه دوانده ، که تا کنون هیچ نیرویی نتوانسته آن را کمرنگ کند .
عموما خانمهایی که باردار هستند ، بیشتر مورد لطف قرار میگیرند ، اغلب خانواده ها در میمه سعی میکنند ، اگر نوبرانه و یا سوغات خاص و یا طعامی ویژه را داشته باشند ، ابتدا مقداری از آن را در بهترین ظرف گذاشته و به قول امروزی ها دیزاین خوبی داده و به مادری که در انتظار نوزاد نشسته است هدیه میدهند ، اعتقادشان بر این است که زن باردار و حامله بوی آن را استنشاق کرده و دلش هوس کرده ، برای رفع این هوس و دلتنگی باید از این خوراکی تناول کند ، تهیه نان همیشه در میمه به صورت سنتی و توسط کدبانوها که مادرانمان بودند تهیه میشد ، بوی نان تازه تنها بویی بود که مسافت زیادی را طی میکرد ، اغلب کسانی که نان پخت میکردند تعدادی از نان تازه از تنور درآمده را به عنوان کاسه همسایه به همسایه ها میدادند ، اینسنت رفت و برگشتی بود و همینطور که نان تازه میدادند ، روزی هم نان تازه میگرفتند .
دامداران و گله داران به هنگام موسم شیردوشی و استحصال ماست و کره و پنیر و روغن ، مقداری سرشیر ناب را که در چندین لایه با ظرافت خاصی بر روی هم چیده شده بود به عنوان کاسه همسایه برای همسایگان میبردند ، هنگامی که یکی از همشهریانمان به مسافرت میرفت ، در برگشت مقداری از سوغات آن شهر را خریده با خود می آورد ، همین سوغات نیز تحت عنوان کاسه همسایه با همجواران تقسیم میشد ، عموما غذاهایی که بو و برنگ زیادیداشتند را نمیشد یواشکی و با اهل خانه خورد ، وظیفه ای بود که مقداری از آن را با احترام به عنوان کاسه همسایه به همسایگان نزدیک بدهی ، این نوع انفاق که در فرهنگ و آداب و رسوم میمه به کاسه هوم سیه معروف بود ، به مانند رفاقت با علی پروین اتوبان یک طرفه نبود ، بلکه هیچ گاه کاسه خالی بر نمیگشت ، هر کس سعی میکرد در اندازه و توان خود کاسه را خالی برنگرداند.
در همین ایام که به میمه رفته بودم مقداری چغندر لبویی را در منزل مادرم دیدم ،مادرم گفت فلان همسایه به عنوان کاسه همسایه آورده ، در هنگام خوردن صبحانه نیز متوجه شدم که گردوها نیز کاسه همسایه بوده ، بالطبع مادر من هم در آن اندازه ای که توان داشته کاسه را خالی برنگردانده است .
کاش بقیه خصلتهای خوب همچون صله ارحام ، شب نشینی ها ، احترام به بزرگترها ، پیش دستی در سلام کردن ، انگور چینی های دسته جمعی ، نسیه دادن کسبه ، خرید با چوب خط و سایر آدابی که ریشه در تاریخ و فرهنگمان دارند را نیز دوباره رفرش کنیم و برگردیم به همان دوران خوش آن روزها .یاد باد آن روزگاران .ایام به کامتان .یا حق