یک روز در کنار محیط بانان پناهگاه حیات وحش موته

2015-04-04
317 بازدید

منبع : سایت دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران ۱۴ فروردین ۱۳۹۴ پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پناهگاه حیات وحش موته یکی از غنی ترین عرصه های طبیعی کشور به لحاظ تنوع زیستی و غنی ترین زیستگاه حیات وحش کشور به لحاظ تعداد پستانداران شاخص و قابل سرشماری می […]

منبع : سایت دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران

۹۴۰۱۱۴_bazdid-mooteh-4

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پناهگاه حیات وحش موته یکی از غنی ترین عرصه های طبیعی کشور به لحاظ تنوع زیستی و غنی ترین زیستگاه حیات وحش کشور به لحاظ تعداد پستانداران شاخص و قابل سرشماری می باشد.

در جریان سرشماری پاییزه سال گذشته در این منطقه مجموعا ۱۱,۵۸۴ آهو، قوچ و میش، کل و بز و گراز شمارش شده که این تعداد شامل ۵۱۸۰ آهو، ۵۱۰۲ قوچ و میش، ۱۲۶۷ کل و بز و ۳۵ گراز بوده است.

این منطقه وسیع با مساحت ۲۰۴,۳۵۰ هکتار در شمال استان اصفهان و جنوب استان مرکزی واقع است و به لحاظ مدیریت تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان می باشد.

در ایام نوروز تصمیم گرفتیم بازدیدی از این منطقه کم نظیر داشته باشیم. به همین منظور طی هماهنگی صورت گرفته راهی موته شده و یک شبانه روز مهمان محیط بانان این منطقه و در کنار آنها بودیم.

حوالی ظهر از تهران به راه افتاده و حدود ساعت ۱۸ عصر به ورودی پاسگاه محیط بانی آب باریک (سر محیط بانی شهید علی جمالی) در قلب منطقه امن پناهگاه رسیدیم.

در ابتدای ورود به منطقه، یک آهوی نر با شاخ هایی با پیچ و تاب زیبا به ما خوشامد گفت. همچنین تعداد زیادی آهو مشاهده نمودیم که در تمام نقاط دشت پراکنده بودند.

تمامی تصاویر این گزارش در روزهای هشتم و نهم فروردین ماه سال جاری در پناهگاه حیات وحش موته تهیه شده است

ملاقات با مرتضی جمشیدیان رئیس خوش نام پناهگاه حیات وحش موته با بیش از ۳۰ سال سابقه درخشان افتخار بزرگی برای ما بود.

مهمترین دلیل شکوفایی جمعیت حیات وحش در موته مدیریت مرتضی جمشیدیان و سالها تلاش و از جان گذشتگی او در این منطقه بوده است.

مرتضی جمشیدیان ۲۴ سال است که ریاست منطقه موته را بر عهده دارد و همواره در متن تمامی درگیری ها، کشمکش ها و روزهای خوب و بد موته حضور داشته است.

جمشیدیان در مورد تاریخچه موته می گوید: در جریان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و پس از آن شکارچیان متخلف از شرایط کشور سوء استفاده کرده و تقریبا تمامی حیات وحش این منطقه را از بین بردند. در سال ۱۳۵۸ پس از انسجام دوباره سازمان محیط زیست در جریان اولین سرشماری پس از پیروزی انقلاب اسلامی تنها ۴۵ آهو در موته شمارش شد.

در آستانه غروب آفتاب و گرم صحبت ها و خاطرات رئیس منطقه بودیم که هوا تاریک شد.

شام را در پاسگاه محیط بانی آب باریک مهمان محیط بانان موته بودیم.

محیط بان فرزاد نیکبخت، محیط بان صرد خزائی و محیط بان علی دری، سه محیط بان شجاع، فداکار و دوست داشتنی.

فرزاد نیکبخت ماموری بسیار قوی هیکل، جدی در کار و در عین حال بسیار صمیمی با حدود ده سال سابقه است که پدرش نیز محیط بان موته و بازنشسته همین منطقه بوده است.

صرد خزائی محیط بانی جوان، ورزیده و بسیار با انگیزه بود که شهریور ماه سال گذشته با ضربات سنگ و چاقوی شکارچیان متخلف مجروح و روانه بیمارستان شد.

و علی دری محیط بان زحمتکشی که وظیفه حراست از پاسگاه، رسیدگی به مزرعه علوفه، دیده بانی، سرکشی به آبشخورها و … را به عهده داشت.

پس از صرف شام، به همراه محیط بان نیکبخت و محیط بان خزائی عازم گشت شبانه شدیم.

آنها برای حفاظت از آهوها هر شب تا صبح به گشت زنی در دشت می پرداختند، چراکه شکار آهو در شب بوسیله پروژکتورکشی و تعقیب با موتورسیکلت اصلی ترین روش متخلفین برای شکار آهو است.

محیط بانان با مهارت بالایی با چراغ های خاموش در دشت به گشت زنی می پرداختند تا متخلفین احتمالی متوجه حضور آنها نشوند.

نیمه های شب به یک قلعه بسیار قدیمی در قلب منطقه رسیدیم که به درستی مشخص نبود متعلق به چه دورانی است.

جای جای قلعه برای یافتن گنج توسط افراد سودجو حفاری و گود برداری شده بود.

محیط بانان تا صبح بیدار بودند و به نوبت تنها یکی دو ساعت درون خودرو می خوابیدند.

آنها شبها بیدار بودند تا آرامش آهوها در طول شب حفظ شود.

صبح روز بعد با روشن شدن هوا، گشت شبانه به پایان رسید و همراه محیط بانان عازم گشت و کنترل در ارتفاعات شدیم.

از دشت عبور می کردیم تا به دامنه ارتفاعات برسیم. باورش بسیار سخت بود، به هر کجای دشت که نگاه میکردیم آهوها در حال جست و خیز و چرا بودند.

قدم به قدم و نقطه به نقطه دشت گله های کوچک و بزرگ آهو پراکنده بودند.

آنقدر تعداد آهوها زیاد بود که گمان میکردیم در یکی از مناطق حفاظت شده آفریقا مشغول بازدید هستیم!

منطقه بسیار وسیع و تا چشم کار میکرد دشت بود.

به دامنه ارتفاعات که رسیدیم محیط بان نیکبخت لانه یک کفتار را به ما نشان داد.

درون لانه انبوهی از استخوان ها و اسکلت حیواناتی بود که کفتار جمع آوری نموده و از آنها تغذیه کرده بود.

محیط بانان نیکبخت کفتار را نیز در کنار لانه دیده بود اما ما موفق به مشاهده آن نشدیم.

وی گفت چندی قبل نیز یک کفتار راه راه بر اثر برخورد با خودروهای عبوری در جاده ای که از قلب منطقه می گذرد تلف شده است.

سه منطقه شور رباط ترک، شور آب باریک و سی کلفت جمعا به مساحت ۳۷,۰۰۰ هکتار بعنوان منطقه امن پناهگاه معرفی شده اند که مدتهاست قرار است این محدوده امن به پارک ملی ارتقاء یابد اما هنوز این مهم صورت نگرفته است.

محیط بانان به هیچ عنوان اجازه ورود دام اهلی به داخل منطقه امن در هیچ زمانی از سال را نمی دهند و این موضوع باعث ارتقاء کیفیت پوشش گیاهی و امنیت این محدوده شده است.

حدود منطقه امن با تابلوهایی مشخص شده و ورود و خروج به این محدوده بدون هماهنگی اکیدا ممنوع است.

محیط بانان برای برخورد با متخلفین شگرد بسیار جالبی بکار برده اند و در نقاط متخلفی از مسیرهای ورودی به منطقه امن میخ هایی را در زمین تعبیه کرده اند که فقط خودشان از محل آنها خبر دارند.

خودروها و یا موتورسیکلت های متعلق به متخلفین زیادی پس از ورود به درون منطقه امن بلافاصله پنچر شده و محیط بانان خاطرات بسیاری از پنچر شدن لاستیک وسایل نقلیه متخلفین پس از ورود به منطقه امن داشتند.

پناهگاه حیات وحش موته دارای دو بخش مختلف است، یکی بخش جلگه ای و هموار که محل زیست آهو است، دیگری تپه ماهورها و مناطق کوهستانی که عمدتا محل زیست قوچ و میش و کل و بز میباشد.

بلندترین ارتفاعات منطقه حدود ۳۰۰۰ متر و کوتاهترین آنها تقریباً ۱۵۰۰ متر از سطح دریا می باشند که این اختلاف ارتفاع باعث پدید آمدن رویشگاههای مختلفی در منطقه شده و تنوع زیستی قابل توجهی را پدید آورده است.

با شروع تپه ماهورها گله های بزرگی از قوچ و میش های وحشی را مشاهده نمودیم.

موته از لحاظ وضعیت منابع آبی در شرایط نسبتا مساعدی قرار دارد هرچند که زمستان گذشته برف چندانی در منطقه نباریده است.

به همت محیط بانان در تمام بخش های منطقه اعم از دشت ها و تپه ماهورها آبشخورهای متعددی احداث و مرتبا به آنها سرکشی و رسیدگی می شود.

انواع گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای به ویژه درمنه و گون در موته رویش دارند. تاکنون در مجموع ۴۷۸ گونه گیاهی متعلق به ۲۴۰ جنس و ۵۳ خانواده در این منطقه شناسایی شده است.

نزدیک به ۲۷۰ گونه از این مجموعه از گونه های گیاهان دارویی مفید می باشند که از جمله آنها آویشن، کرفس کوهی، کاکوتی، کما، جاشیر، زرشک، گل اورانه، خاکشیر تلخ، تمشک، انجیر، ریواس و … می باشد.

آسمان و زمین موته هرگز خالی از پرنده نیست و در تمام مسیر، پرواز پرندگان به چشم و سروصدای آنها به گوش می رسید.

در این منطقه تاکنون ۸۸ گونه پرنده متعلق به ۵۸ جنس و ۳۵ خانواده شناسایی شده اند که برخی از این پرندگان بومی، برخی مهاجر و برخی بطور اتفاقی دیده شده اند.

از جمله آنها یک جفت دلیجه بود که بر بالای درختی لانه سازی کرده بودند.

همچنین تعداد زیادی کبک و به خصوص یک کبک زیبا که گویی در مقابل دوربین عکاسی ژست گرفته بود.

از دوزیستان تنها یک گونه به نام وزغ سبز عربی از خانواده Bufonidae و راسته Anura در پناهگاه حیات وحش موته وجود دارد.

تخم های این وزغ درون آبگیر کوچکی در کنار یکی از چشمه های منطقه قابل مشاهده بود.

تاکنون در پناهگاه حیات وحش موته ۲۵ گونه خزنده متعلق به ۲۲ جنس و ۱۰ خانواده شناسایی شده اند که انواع لاک پشت ها، انواع جکوی ها، بزمجه، انواع آگاما، اسکینگ ها و مارها ازجمله خزندگان موته می باشند.

در مسیر یک آگامای نسبتا بزرگ را مشاهده کردیم که در شکاف سنگی مخفی شده بود و همچنین یک لاک پشت زیبا.

در ادامه مسیر به سمت ارتفاعات بازهم با گله های بزرگ قوچ و میش مواجه شدیم.

گله هایی چند صد عددی که بعضا تصویربرداری از تمام گله در قاب دوربین نمی گنجید.

از ویژگیهای منطقه موته کانی سازی طلاست. ناحیه ای در شمال موته به وسعت ۱۶۰ کیلومتر مربع دارای ۹ منطقه طلا دار جدا از هم با حداکثر فاصله ۱۵ کیلومتر وجود دارد. طلاسازی در این منطقه وابسته به سنگهای اسیدی آذرین میباشد.

متاسفانه معدن طلای موته با تخریب گسترده در قلب منطقه چشم اندازی ناراحت کننده را پدید آورده است.

این سطح گسترده از تخریب توسط معادن به خصوص معدن طلای موته نشان از آن دارد که هنوز مسئولان کشور طلای واقعی که همان طبیعت و تنوع زیستی این منطقه ارزشمند می باشد را به درستی درک نکرده اند.

عملیات معدن کاوی در بخشی از منطقه باعث بوجود آمدن آبگیری نسبتا بزرگ و دائمی در محل قدیمی معدن طلا شده که این آبگیر سالهاست به همین شکل پابرجا مانده است.

بالاخره به ارتفاعات موته رسیدیم و محیط بانان در محلی که برای دیده بانی در ارتفاعات ایجاد کرده بودند به دوربین کشی مشغول شدند.

وسعت زیاد و طبیعت بکر موته از ارتفاعات منطقه کاملا نمایان بود.

از هر سو که نگاه می کردیم کوهستان و دشت خودنمایی می نمود و هیچ نشانی به غیر از نشانه های طبیعت به چشم نمی خورد.

ناهار را مهمان محیط بانان بودیم و نوشیدن چای آتشی پس از صرف غذا در ارتفاعات موته بسیار لذت بخش بود.

محیط بانان شب قبل را تا صبح مشغول گشت شبانه بودند و هرکدام تنها یکی دو ساعت درون خودرو خوابیده بودند و صبح مجددا راهی ارتفاعات شده بودند اما پس از خوردن ناهار همچنان سرحال و با انگیزه بودند برای ادامه گشت و کنترل مجددا به راه افتادیم.

حشرات از بارزترین و موثرترین عناصر یک اکوسیستم هستند اما هرگز بررسی و مطالعه ای در مورد تنوع و نقش آنها در زیستگاه های متخلف کشور صورت نگرفته است.

حشرات غذای بسیاری از پرندگان، خزندگان و حتی پستانداران را تشکیل داده و در زادآوری گیاهان نقش مهمی را برعهده دارند.

این دو حشره و یک روباه در نزدیکی محل استراحت ما در ارتفاعات حضور داشته و شکار دوربین تصویربردار ما شدند.

در بازگشت از ارتفاعات گله های کل و بز وحشی را مشاهده کردیم که در کمال آرامش و بدون ترس چندانی از حضور ما مشغول چرا بودند.

جمعیت بسیار مناسب و آرامش وحوش در پناهگاه حیات وحش موته گویای برقراری امنیت مناسب در داخل منطقه بود که این را باید نتیجه زحمات شبانه روزی محیط بانان دانست.

در مسیر بازگشت بازهم آهوان فراوانی را مشاهده نمودیم.

نکته جالب اینجاست که اکثرا تصور می شود که آهو تنها در دشت زندگی می کند اما آهوان موته در تپه ماهورها و حتی ارتفاعات این منطقه نیز حضور داشته و مشاهده می شدند.

پناهگاه حیات وحش موته با کمبود شدید نیروی حفاظتی مواجه است. این منطقه با وسعت بیش از ۲۰۰ هزار هکتار تنها با ۹ محیط بان در هر شیفت حفاظت می شود که شرایط حفاظت را با وجود دشتی بودن بخش عمده منطقه و ورود متخلفین با موتورسیکلت های تندرو به درون دشت بسیار دشوار می کند.

اسفندماه سال گذشته ۳ نفر شکارچی شرور و سابقه دار که بوسیله موتورسیکلت های قاچاق و اسلحه غیرمجاز طی یک سال دست به کشتار صدها آهو، کل وبز، قوچ و میش، گرگ، کفتار و گراز در پناهگاه حیات وحش موته زده و با مشقت فراوان توسط محیط بانان دستگیر شده بودند، در دادگاه به جرائم بسیار خوبی محکوم اما در کمال ناباوری در دادگاه تجدیدنظر استان، از بسیاری از اتهامات خود تبرئه شدند. (لینک مرتبط)

جدا شدن از موته، آهوان زیبا و محیط بانانش برایمان بسیار سخت بود. اما وجود چنین زیستگاهایی و حضور اینگونه محیط بانانی، امید به حفظ باقیمانده طبیعت ارزشمند این سرزمین را در دلمان زنده کرد.

تلاش بی وقفه و جدیدت محیط بانان در سایه مدیریتی توانمند، موته را به زیستگاهی کم نظیر و نمونه در کشور مبدل کرده است.

با تشکر از ریاست و محیط بانان فداکار پناهگاه حیات وحش موته که علی رغم تمامی کمبودها، برای حفظ این میراث طبیعی ارزشمند از هیچ تلاشی فروگذار نکرده اند