احمدرضا ایراندوست – مشهدی های قدیم میمه

به نام خداوند جان و خرد
تا همین چند سال قبل ، رفتن به مشهد مقدس و زیارت بارگاه ثامن الحجج حضرت امام رضا (ع) آداب خاصی داشت .شاید زائران این بارگاه ملکوتی از ماهها قبل برنامه ریزی میکردند که در فلان ماه به زیارت بروند.چون اکثر همشهریانمان از راه کشاورزی و دامداری امرار معاش میکردند بالطبع نمیتوانستند هر زمان که اراده کنند ، عازم سفر گردند.بیشتر این مسافرتها در ایام زمستان و در فصل بیکاری همشهریانمان انجام میگرفت.غالبا مردان به صورت مجردی و در غالب گروهای سه یا چهار نفره عازم مشهد میشدند و به خاطر این که نمازشان شکسته نباشد قصد میکردند که به مدت لااقل ده روز در مشهدمقدس اتراق نمایند. مسافرت به وسیله اتوبوس انجام میگرفت ، اتوبوسهایی که شاگرد راننده در طول مدت مسافرت با یک عدد لیوان پلاستیکی وظیفه سقایی را برای زائرین انجام میداد.اتوبوسها سرعت چندانی نداشتند و لااقل یک شبانه روز این مسیر را طی میکردند.وقتی گنبد طلایی علی ابن موسی الرضا از دور نمایان میشد ، شاگرد اتوبوس همه مسافرین را به ذکر صلوات بلند فرا میخواند و از آنها طلب مبلغی پول به عنوان گنبد نما میکرد.اکثر زائران با طیب خاطر و رضایت قلبی مبلغی را به شاگرد اتوبوس میدادند.محل سکونت این زائران بیشتر مهمان پذیرهایی بود که یک نفر جلوی درب آنجا مسافرین را به داخل دعوت میکرد.هر مهمان پذیری هم سعی میکرد که با شگردهای خاص خودش زائران بیشتری را جلب نماید.این نوع اماکن دارای آشپز خانه های بود که زائرین میتوانستند در طول مدت اقامتشان ناهار و شام خودشان را تهیه نمایند.زائران هنگام اقامه نماز صبح که به حرم میرفتند ، در مسیر برگشتشان سورو سات صبحانه را خریده و در اتاقشان صرف میکردند.بعد از صرف ناشتایی مقداری گوشت تازه را که در که در بیشتر بازارهای مشهد به وفور یافت میشد و قیمت نسبتا ارزانی هم داشت خریده و آبگوشتی را بار گذاشته به اتفاق هم و به صورت گروهی به گشت و گذار در سطح شهر میپرداختند.یکی از وظایف اصلی این زواران تهیه سوغاتی بود که وظیفه خودشان میدانستند که برای اهل خانواده و بستگان و آشنایان بخرند.یکی دیگر از آدابی که زائران همشهری ما در مسافرت به مشهد مقدس رعایت میکردند، گرفتن عکس یادگاری در عکاسخانه های دور و اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) بود.هر عکاسخانه ای تعدادی پرده از تصاویر نقاط مختلف حرم داشت که مشتری ها با انتخاب خود میتوانستند آن را برای پشت زمینه عکسشان انتخاب نمایند.تا چند سال قبل دیوار ها و طاقچه های منازل اکثر همشهریانمان با این نوع تصاویر مزین شده بود.حالت و ژستی که زوار به هنگم گرفتن عکس میگرفتند بیشتر با هم تشابه داشت و اکثر آنها به احترام مقام شمس الشموس دستشان را بر سینه میگذاشتند.افرادی که به اتفاق همسفر زیارتی شده بودند به تعدادشان این تصاویر را خریده و هر کدام آن عکس را در منزل خودش به اکران میگذاشت.به علت همین هم سفر بودن سالهای سال در برخوردهایشان برای هم خاطره تعریف میکردند و به حرمت همین هم کاروان شدن احترام مضاعفی برای یکدیگر قائل میشدند.تا چندین و چند سال در علم و رویای کودکانه خیال میکردم که این گونه تصاویر واقعی هستند.از یک طرف زوار از شلوغی و ازدحام زیاد جمعیت صحبت میکردند و از طرف دیگر خلوتی پشت تصویرشان گویای واقعیت دیگری بود.زعفران و زرشگ و انگشتر و تسبیح و سجاده و زیرپوش و جوراب و روسری به همراه مقداری نبات متبرک شده سهم سوغات هر خانواده ای بود.برای کودکان توتل گلی یکی از سوغاتی های محبوب به شمار میرفت.به هنگام رفتن مراسم چاوش خوانی برگزار میشد و در هنگام استقبالشان نیز مراسم خاصی تدارک دیده میشد.اغلب کسانی که به پابوس آقا امام رضا مشرف میشدند پیشوند مشهدی یا همان مشدی خودمان جفت نامشان میگردید و به هنگام زیارت عتبات عایات و یا حج تمتع جایش را با کربلایی و حاجی عوض میکرد.این روزها آمار زائران به مشهد قابل قیاس با آن زمانها نیست ، اما آمار مشهدی حسن و مشهدی حسین و مشهدی مصطفی و مشهدی احمد و مشهدی رضا و دیگر مشهدی های اسمی روند نزولی دارد.امروزه دیگر کسی را به خاطر رفتن به مشهد مقدس ، مشدی خطاب نمیکنند.مشدی و مشدی گری آداب دیگری دارد.امروزه به لطف وجود دوربین های عکاسی چندین مگا پیکسل و گوشی های هوشمند ، زائرین میتوانند هر کجا که دوست داشته باشند ، از خود و همراهانشان عکس بگیرند ، پس زمینه عکسها نیز پرده های عکاسخانه ها نیست بلکه صحن های مختلف حرم به صورت واقعی در تصاویر ظبط میشود.این روزها مسافرت های یک روزه به مشهد انجام میگیرد و هیچ کس هم متوجه نمیشود.اکثر خانواده ها اتومبیل شخصی دارند و سعی میکنند در تعطیلات تابستان چند روزی را مهمان آستان قدس رضوی باشند.ناوگان ریلی کشور هم وسیله ای کم خطر و نسبتا ارزان برای زائرین است.اما یادآوری خاطرات نوستالژیک زیارت آن زمانها چیزی است که فقط باید در دفتر خاطرات جستجو کرد.